Teknoloji
gelişiyor, insan modernleşiyor! Yaşamımızı kolaylaştıran pek çok yeniliğe çok
çabuk adapte oluyoruz ama doğadan yani özümüzden giderek kopuyoruz. Çok katlı
binaların balkonlarında gördüğümüz minik saksıları çevre düzenlemesi sanan bir
nesil ardımızdan geliyor. Ve o nesil, bugün bizim gördüğümüz ve bildiğimiz pek
çok bitki türünden ne yazık ki haberdar olmayacak. Çünkü bugünkü nesil, bazı
bitki türlerinin neslini tüketmeye devam ediyor! İşte nesli tükenmekte olan
bitkiler!
Türkiye’deki 42 bitki ve hayvan türünün yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu biliyor musunuz? Bugün sizin bildiğiniz, kırlarda toplayıp kokladığınız çiçekleri torunlarınız göremeyebilir. Neden mi? Çünkü kendi ellerimizle doğayı katlediyor, ağaçları kesiyor, ormanlık alanları talan ediyor, çiçek yetiştirmiyor ve doğadan kopuyoruz. Doğa da haliyle bize küsüyor ve yavaş yavaş hayatımızdan çekiliyor. Pek farkında olmasak da bu şekilde devam edersek kısa süre içerisinde bizi terk edecek olan bitkiler hangileri mi? Özellikle yalnızca Türkiye’de yetişen (endemik) İstanbul nazendesi, Konya gaşağı ve bir yonca türü olan Trifolium Parchycalyx’in de aralarında yer aldığı bitki türleri bugün hala var ama böyle giderse yarın olmayacaklar.
Tükenmekte Olan Bitkiler Şunlardır;
Konya gaşağı
Dünyada sadece Konya’da yetişen çok özel
bitkilerden biri Konya gaşağı. Koruma
çalışmaları sürüyor ancak veriler doğada yalnızca9 kök Konya gaşağının
kaldığını gösteriyor. Buradan bile doğaya verdiğimiz zararın boyutunu görmek
mümkün oluyor.
Sevgi çiçeği
Adı sevgi çiçeği ama biz pek de iyi sevememişiz demek ki! Halk arasında “gelin düğmesi” olarak da anılan sevgi çiçeği bizim topraklarımıza özgü bir bitki, yani endemik!
Ankara’nın Gölbaşı ilçesinde yetişiyor. Şu anda Bern Sözleşmesi kapsamında koruma altında olan Sevgi Çiçeği,
Gölbaşı’ndaki yapılaşmaya karşı direnebilecek mi göreceğiz!
Sığla
Şifa kaynağı olması ve medikalde kullanılmasıyla
da dikkat çeken ve antik çağlardan bu yana şifa amaçlı kullanılan bir bitki sığla! Sığla ağaçları ise Türkiye’de
özellikle Muğla’da yer alıyor. Tek
doğal yayılış alanı Türkiye’nin güneybatısı ve Rodos Adası olan Sığla Ormanları korunmazsa bir değer
daha yeryüzünden silinip gidebilir.
Beyaz Çiçekli Çakal Nergisi
Muğla, birbirinden özel ve dünyanın en
güzel turizm merkezlerine ev sahipliği yapmasıyla değil doğal güzellikleri ve
özel bitkileriyle de öne çıkan bir şehir! Dünyada yalnızca Türkiye\'de yetişen beyaz çiçekli çakal nergisi de Muğla’da
Fethiye civarında yetişiyor. Ancak nesli tükenmek üzere! Muğla’ya tatile
gitmeyi çok seviyoruz ama iş korumaya gelince pek de özenli olduğumuzu
söyleyemeyiz öyle değil mi?
Termopsis Turcica
Dünya\'da sadece Konya\'daki Akşehir Gölü çevresinde yetişen bitki
türü olan Termopis Turcica, Dünya Doğal Yaşamı Koruma Konseyi
tarafından koruma altına alındı. Dileriz doğa bizi Termois Turcica
güzelliğinden mahrum bırakmaz!
Narin Acı Çiğdem
Dünyanın en güzel şehirlerinden biri
olan İstanbul’u harca harca bitiremedik! Dünya üzerinde betonlaşmasıyla meşhur
bu şehir iki kıtayı bileştiren Boğaz’ında
dünyanın en güzel çiçeklerine ve bitki türlerine ev sahipliği yapıyordu.
Yapıyordu diyoruz çünkü artık pek çoğu yerini betona bıraktı. Bu betonlaşmaya
direnenler de var tabi, bunlardan biri de Narin
Acı Çiğdem! İstanbul\'a özgü küçük çiçekli bir acı çiğdem türü bu özel bitki
neslini tüketiyor. Bern Sözleşmesi ile koruma altında olan Narin Acı Çiğdem
tükenmeden önlem almakta fayda var.
Göl Soğanı
Nesli tükenmekte olan bitkiler arasında
en üzücü olanlarından biri göl soğanı. Çünkü Alzheimer gibi çağın önemli hastalıklarından birinin tedavisinde bu
çiçeğe oldukça ihtiyaç duyuluyor. Alzheimer
hastalığı tedavisi ilaç yapımında kullanılan amarylldaceae alkoloidleri (galanthamine,
tazettin, likorein) nedeniyle doğadan toplanan göl soğanının ihracatı
yapılıyor. Yıllık ihracatı yaklaşık olarak 4 milyon adet… Ancak doğadaki yıkım
devam ederse kısa süre sonra kendisiyle de sonsuza kadar vedalaşacağız.
Kar Çiçeği
Saygıda kusur edilmemesi gereken
çiçeklerden biri kar çiçeği çünkü 16.
yüzyıldan bu yana yetiştiriciliği yapılıyor. Sırbistan ve Macaristan başta
olmak üzere kimi ülkelerde çoktan koruma altına alındı. Türkiye’den de aynı
performansı bekliyoruz.
Siklamen
Yaşam alanı orman açıklıkları ve kayalık
alanlar olan çok yıllık yumrulu bir bitki türlerine siklamen deniyor. Bunlar tavşankulağı,
buhurumeryem ve mormilik olarak
da biliniyorlar ve tam olarak bahar çiçekleri diyebiliriz bu çiçekler
için. Yılın Şubat ve Nisan aylarında açan siklamenler çiçek ticareti nedeniyle
tehlike altında. “Çiçekler dalında
güzeldir” anlayışını bir an önce benimsemezsek siklamenleri artık sadece
rüyamızda göreceğiz.
Süsen
Çok değişik renklerde bir bitki olan süsenler mezarlık çiçekleri olarak da
biliniyorlar. Yüzyıllardır da yetiştiriliyor. Birçok devletin ve kişinin
simgesi haline de gelen süsen çiçeği aynı zamanda yurtdışına kaçırılmış bir
zenginliğimiz. Neslinin tükenmesi ise an meselesi. Yazık ki değerlerimiz
yurtiçinde koruyamadığımız gibi neslini de hızla tüketiyoruz.
İstanbul Nazendesi
İstanbul
nazendesi koruma altına alınması gereken
en özel bitki türlerinden biri. Dünya üzerinde yalnızca Türkiye’nin
kuzeybatısında bulunan bu nazlı çiçek İstanbul’un Asya yakasındaki
fundalıklarda görülüyor. Avrupa çapında ise bu bitkiye çok nadir rastlanıyor.
Bern Sözleşmesi Nedir?
Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi olarak kabul
edilen Bern Sözleşmesi 1979 yılında
imzalandı. Türkiye ise sözleşmeye 1984 yılında taraf oldu. Sözleşmeye taraf
olan her ülke, ek listelerde yer alan tehlike altındaki bitki ve hayvan
türlerini doğal yaşam ortamlarıyla birlikte korumak amacıyla gerekli idari ve
yasal önlemleri almakla yükümlü bulunuyor.
Türkiye’nin Önemli Bitki Alanlarının (ÖBA) seçiminde, Bern Sözleşmesi kriterlerine uymasına özellikle dikkat ediliyor.
Türkiye’nin Bern Sözleşmesinin ekinde yer alan nadir bitki türlerinden en az yüzde
80’i ve habitatlarından en az yüzde 90’ı önemli bitki alanları içinde
tanımlanmış durumda. Dolayısıyla, önemli bitki alanlarının koruma altına
alınmasıyla birlikte Türkiye Bern Sözleşmesi’nin gereğini büyük bir ölçüde
yerine getirmiş olacak.